Landschaps- of portretformaat?

Voordat je een foto maakt, bepaal je eerst je beelduitsnede. Zoals de naam al doet vermoeden, werkt een portretfoto vaak het best bij een uitsnede in portretformaat. Wil je echter meer van de situatie weergeven, dan kan meer afstand en een landschapsformaat ook heel sterk uitpakken. Hetzelfde geldt voor landschapsfoto’s. Als je daar de hoogte wil benadrukken, zoals bijvoorbeeld bij een waterval, is het beter om te kiezen voor een verticale beelduitsnede.

De regel van derden

Bij de regel van derden verdeel je je beeld in negen gelijke vlakken. De meeste camera’s hebben een display-knop, waarmee je een raster in beeld kan krijgen dat deze vlakken weergeeft. Onderzoek heeft uitgewezen dat een foto interessanter wordt, wanneer het onderwerp zich op deze lijnen, of de snijpunten daarvan bevindt. Het is wel belangrijk om hierbij ook rekening te houden met de kijkruimte van je onderwerp. Fotografeer je een hond die naar rechts kijkt? Zorg dan dat deze op de snijpunten aan de linkerkant staat.

Originele foto: Blackscorpion

De gulden snede (gouden ratio)

Een regel die veel op de regel van derden lijkt, maar niet hetzelfde is, is de gulden snede. Vaak wordt wel gedacht dat de regels hetzelfde zijn, wat voor verwarring kan zorgen. Net als bij de regel van derden, worden er vier denkbeeldige lijnen getrokken over het beeld. In tegenstelling tot de regel van derden, zijn de vlakken bij de gulden snede niet gelijkwaardig. Dit komt doordat de gulden snede is gebaseerd op een wiskundige berekening. De lijnen zijn bij de gulden snede meer naar het midden toe geplaatst, waardoor het middelste vlak kleiner is dan de buitenste vlakken. Het belangrijkste is dat je het beeld interessanter en prettiger maakt, wanneer je je onderwerp op een lijn of snijpunt plaatst in je foto. Die aanpak is dus hetzelfde als bij de regel van derden.

De vogel is precies geplaatst op een snijpunt.

De juiste verhouding lucht en landschap

Als er op een dag een indrukwekkende wolkenlucht is, zoals donkere onweerswolken of vrolijke schapenwolkjes die afsteken tegen een felle blauwe lucht, dan kan het zijn dat de lucht voor jou belangrijker is dan het landschap. Zorg er dan voor dat er in het landschap niet teveel onderwerpen zijn die de aandacht van die prachtige lucht afleiden.

Een mooie balans krijg je als lucht en landschap elkaar aanvullen. Stel dat de lucht in één hoek erg leeg is, dan kan je die leegte weer opvullen door op die plek een duidelijk onderwerp op de voorgrond te kiezen. Een molen die tegen de lege lucht afsteekt, werkt bijvoorbeeld heel erg goed.
Als je juist wilt gaan voor een heel erg minimalistisch landschap, maar er is die dag sprake van een erg ‘rommelige’ wolkenlucht, dan kan je ervoor kiezen om de lucht nauwelijks onderdeel te laten zijn van je foto. De regel van derden, waarbij lucht en landschap afwisselend op grofweg 1/3e en 2/3e van je beeld worden weergegeven, is absoluut geen wet. Je kan zelf het beste inschatten in hoeverre lucht en landschap met elkaar in balans zijn.

Lijnenspel

In veel beelden zijn verschillende lijnen te vinden. Deze lijnen kun je goed gebruiken om de kijker door je foto heen te leiden. De kunst is om hier bestaande beeldelementen voor te gebruiken. Denk hierbij aan: wegen, rivieren, bergruggen, houtwallen, stapelwolken, etc. Er bestaan verschillende soorten lijnen die ieder een ander effect heeft op je foto. Zo heb je convergerende lijnen, waarbij twee of meer lijnen uit verschillende gedeelten van je foto op één punt samen komen. Hierdoor wordt het ruimtelijke effect in je foto versterkt, waardoor er diepte ontstaat. Dit kan ook door lijnen met de horizon te laten samensmelten. Diagonale lijnen versterken weer het gevoel van dynamiek in je foto, doordat ze vaak visueel interessanter overkomen dan eenvoudige horizontale en verticale lijnen. Hoe meer dynamiek je in je foto weet aan te brengen, hoe aantrekkelijker deze wordt.

Foto: Martzenbruining

Natuurlijke kaders

Bij inkaderen vestig je de aandacht op je hoofdonderwerp door de rest van het beeld als een soort kader of fotolijst te gebruiken. Iedereen kent het fenomeen van de overhangende boomtak aan de bovenkant van een landschapsfoto, waardoor het pittoreske kasteel in de verte wel van de foto af lijkt te spatten.

De truc is zo oud als de weg naar Rome, maar werkt nog steeds feilloos. Niet voor niets wordt deze techniek al eeuwenlang toegepast in bijvoorbeeld de landschapsschilderkunst. In principe werken kaders net als lijnen en symmetrische vormen: ze leggen nadrukkelijk de focus op het hoofdonderwerp.

Foto: Thomasbartelds

Symmetrie

In ieder beeld zijn vormen van symmetrie of patronen te vinden. We spreken van symmetrie als twee helften van een object in een bepaald opzicht elkaars spiegelbeeld zijn. Symmetrie is zowel te vinden in de natuur als in mens gemaakte objecten. Door symmetrie of patronen toe te voegen aan je foto’s, wordt de aanblik rustiger en kan het balans in je foto aanbrengen. Door denkbeeldige vormen toe te voegen aan je foto’s, kun je symmetrie erin verwerken. Het meeste effect hebben vormen als cirkels, driehoeken en vierkanten. Soms wordt je foto juist interessanter als de symmetrieregel wordt doorbroken. Dit kun je doen door bijvoorbeeld één kleur, die verschillend is dan de rest van de foto, eruit te laten springen.

Eenvoud

Door het aantal onderwerpen in je foto te beperken, kun je eenvoud in je foto creëren. Door dit te doen, kun je gemakkelijker al de aandacht naar je hoofdonderwerp toe laten gaan. Ook kun je een rustiger beeld creëren hierdoor. Door het aantal onderwerpen in je foto te beperken, wordt het minder ingewikkeld om duidelijk te maken wat het onderwerp is. Eenvoud kan voor kracht en rust zorgen in je foto’s. Wil je simpel eenvoud creëren in je foto’s? Ga dan eens dichter op je onderwerp staan. Hierdoor komt het groter in beeld, waardoor de ‘storende’ elementen in de achtergrond weg kunnen vallen. Ook onscherpte kun je gebruiken om eenvoud te creëren. Door de focus te leggen op het onderwerp door erop scherp te stellen, gaat automatisch de aandacht van de kijker daar naartoe. Door te spelen met scherptediepte kun je zelf bepalen hoe belangrijk de voor- of achtergrond is in je foto.

 Foto: Dylano

Overlappende elementen

Bij overlapping, is er geen ruimte tussen de voor- en achtergrondelementen. Denk aan een portret, waarbij een lantaarnpaal ‘uit het hoofd groeit’, of een spelende hond voor een lelijk hekwerk. Overlappende elementen zorgen al snel voor een onoverzichtelijk en druk beeld. Zeker wanneer er met een gesloten diafragma wordt gefotografeerd. Er ontstaat dan namelijk een grote scherptediepte, waardoor zowel het onderwerp als de overlapping scherp zijn.

Toch zijn overlappingen heel eenvoudig te voorkomen! Vaak kan je door een klein beetje het perspectief te veranderen al ervoor zorgen dat je hoofdonderwerp vrij komt te staan. Dat houdt in dat je een klein beetje door je knieën moet veren, of dat je iets meer naar links of moet plaatsnemen. Ook het verder openen van je diafragma is een goede optie. Hoe minder scherp het storende element is, des te minder deze de aandacht afleidt.

 Foto: Pmpamsterdam

Verkeerde kijkrichting

Wanneer je met een model werkt, of het nu een dier of persoon is, dan is de kijkrichting van groot effect op je foto. Het meest prettige effect krijg je als het onderwerp het beeld in kijkt. Dat houdt in dat de kant waar het model opkijkt, ook daadwerkelijk de meeste ruimte heeft in de foto. Stel het model kijkt naar rechts en direct naast het gezicht houdt de foto op, dan voelt het alsof de blik wordt afgesneden. Als de blik door de foto loopt, dan voelt het beeld natuurlijker aan.

De onderste foto voelt veel prettiger aan vanwege de kijkruimte.

Compositie regels zijn er om te breken

Nogmaals, de bovengenoemde ‘regels’ over compositie zijn enkel richtlijnen om het beter onder de knie te krijgen. Het is dus niet vanzelfsprekend dat een mooie foto altijd gemaakt wordt aan de hand van deze regels. Gebruik regels die voor jou goed voelen of gebruik ze helemaal niet. Een foto kan net zo geslaagd, of misschien wel beter zijn, wanneer je de regels niet volgt dan wanneer je dit wel doet. Probeer dus zo veel mogelijk uit en kijk wat voor jou het beste werkt.

 Foto: Rickkloekke