Bron: Photofacts / Nando Harmsen
Het histogram is een belangrijk onderdeel bij het beoordelen van de belichting. Je kijkt er naar en bepaalt aan de hand daarvan of je foto goed belicht is.
Althans, dat wordt er beweerd. Maar dat is niet per definitie waar. Ik heb deze en nog zes andere onwaarheden over het histogram op een rijtje gezet.
Een histogram is een handig hulpmiddel voor de moderne fotografie. Het vertelt veel over de foto en het kan gebruikt worden voor je belichting. Maar er wordt ook vaak informatie in gezien die er niet is.
Voor ik de 7 onwaarheden over het histogram op een rij zet, vertel ik eerst wat het histogram is.
Het histogram op een camera geeft weer hoe de helderheden in de foto verbeeld zijn. Het is ideaal als hulpmiddel bij het bijsturen van je belichting.
Wat is het histogram?
Een foto bestaat uit pixels en die hebben allemaal een bepaalde helderheid. Zet je foto (tijdelijk) om in zwartwit en je ziet die helderheden als grijstinten. Links is puur zwart, en rechts is puur wit. Daar tussenin zitten 254 grijstinten.
Van elk van die 256 grijstinten (254 grijstinten plus zwart en wit) geeft het histogram weer hoeveel pixels er van in de foto zijn. Dat bepaalt de hoogte van de piek op die plek. Met andere woorden, het histogram bestaat uit 256 pieken; voor elke grijswaarde (en zwart en wit) eentje.
Het wordt misschien duidelijker als je de hoeveelheid helderheden van een foto vermindert tot 17 grijstinten. Dan zie je de afzonderlijke pieken heel duidelijk.
Door maar 17 grijswaarden in de foto te gebruiken, zie je de overgangen. Het histogram heeft ook maar 17 pieken, die duidelijk zichtbaar zijn.
Een histogram zegt niets over een goede belichting. Het vertelt alleen hoeveel pixels er van welke helderheid zijn. Maak je een foto van witte muur met iemand ervoor, dan zullen er veel lichte pixels zijn. Fotografeer je een nachtelijk landschap, dan heb je juist veel donkere pixels.
1. Als het histogram goed is, is de belichting altijd correct
In het eerste geval zal het histogram veel pieken aan de rechterkant vertonen, waar de lichte pixels en wit zijn. In het tweede geval zal er juist aan de linkerkant veel pieken zichtbaar zijn, de plek waar de donkere pixels zitten.
Het juiste histogram is dus afhankelijk van wat je gefotografeerd hebt. Je moet daarom het histogram altijd samen met de foto bekijken voor je kan bepalen of de belichting goed is. De een kan niet zonder de ander.
Het histogram wordt bepaald door wat je gefotografeerd hebt. Je kunt zonder foto niet aan het histogram zien of het een goed histogram is.
2. Je moet het ideale histogram benaderen
Het klassieke voorbeeld van een histogram is de zogenaamde curve met een gausiaanse verdeling. In het midden is de piek het hoogste, en naar beide kanten loopt het in een curve naar de zijkanten. Dit wordt vaak het ideale histogram genoemd.
Als deze gaussiaanse verdeling nader bekeken wordt, betekent het dat er voornamelijk middentonen aanwezig zijn. Dit wordt geleidelijk minder als de helderheden naar wit en zwart gaan. De foto met dit histogram heeft dus geen wit of zwart en heel weinig donkere en lichte helderheden.
Dit ideale histogram is dus niets meer dan een weergave van een foto met een gemiddeld tot vlak contrast. Het is eerder een weergave van één van de vele vormen die het histogram kan aannemen.
Een histogram met een gaussiaanse verdeling van helderheden. Voor de meeste foto’s is dit histogram verre van ideaal.
3. Rechts zit meer informatie dan links
Er wordt wel eens een histogram getoond waarin weergegeven wordt dat in het lichtste deel 2048 helderheden aanwezig is. Een stop donkerder zou dan 1024 helderheden bevatten. Zo gaat het dan verder naar het donkerste deel van het histogram waar dan nog maar 32 helderheden zitten.
Dit is onmogelijk, om de simpele reden dat het histogram alleen maar een schaal van 256 helderheden is. Het is een lineaire schaalverdeling, zoals dat heet. Zou het histogram per sectie meer helderheden ingebouwd hebben, dan zou het een logaritmische schaalverdeling hebben.
Het enige wat het histogram ons vertelt is de verdeling van het aantal pixels over 256 helderheden. Niets meer en niets minder.
Een histogram is geen 12 bit, maar bestaat uit 256 grijswaarden. Bovendien is de verdeling lineair, en niet logaritmisch. Daardoor kan er sowieso geen ongelijke verdeling in lichtwaarden zijn.
4. Ik gebruik het histogram van de raw foto
Een RAW bestand bestaat uit niets meer dan ruwe data van de sensor, het is nog geen foto. Dat moet eerst tot een toonbare afbeelding bewerkt worden vóór we het kunnen zien. Daarom zal elk raw bestand een kleine Jpeg preview bevatten, dat getoond wordt als we het raw bestand bekijken.
Een raw bestand heeft dus geen histogram. Wat we zien is een weergave van die ingebouwde kleine jpeg preview met niet meer dan 256 helderheden. Het raw bestand heeft veel meer helderheden opgeslagen dan wat je in dat histogram van het jpeg preview ziet.
Dat wat je op het scherm ziet is het histogram van de jpeg preview die in het raw bestand ingesloten is. Je werkelijke foto bevat veel meer helderheden dan dit histogram laat zien.
5. De helderheden moeten zo goed mogelijk over het histogram verdeeld worden
De verdeling van de pixels in een foto hoeft niet zo te zijn dat deze verdeeld zijn over het hele histogram. Het kan wel, om het contrast zo maximaal mogelijk te maken, maar niet iedere foto heeft een maximaal contrast nodig.
Denk aan een foto die voornamelijk wit heeft. Misschien heb je helemaal geen zwart in die foto, dus is het niet logisch om er met geweld zwart in terug te halen door de pixels over het hele histogram te verdelen.
Een foto die in de mist gemaakt is heeft misschien helemaal geen wit of zwart. Je kunt wel zwart en wit erin brengen door het contrast te maximaliseren, maar dan heb je niet langer die mist-foto.
Juist de mist zorgt voor een laag contrast. Dat zie je direct terug in je histogram.
6. Zonder histogram kun je geen goede belichting maken
Een histogram is niet nodig voor een goede belichting. Bekijk je het histogram helemaal niet, dan kun je gewoon aan de hand van je preview op het scherm bepalen of je belichting goed is.
Immers, het histogram is slechts een weergave van de verdeling van pixels over de 256 helderheden die in je foto zitten.
Dat betekent echter niet dat het histogram geen nut heeft. Het kan je wel helpen om de belichting zo optimaal mogelijk in te stellen. Maar het is absoluut geen noodzaak om altijd het histogram in het oog te houden.
Het histogram is slechts een weergave van de helderheden van je gemaakte foto. Je hebt het niet per se nodig voor een goede belichting.
7. De vorm van het histogram kun je niet veranderen
Met de vorm van het histogram wordt dus de verdeling van helderheden in de foto bedoeld. En inderdaad, die kun je niet veranderen als je de foto maakt. Maar dit kan wel in de nabewerking.
In de nabewerking is het mogelijk om donkere delen lichter te maken en lichte delen donkerder. Als je dit doet, verandert de verdeling van helderheden in de foto. En dus verandert het histogram. Immers, het histogram is slechts een weergave van de helderheden van de foto op je scherm.
In een fotobewerkingsprogramma kun je de helderheden van pixels veranderen. Daarmee verandert ook de vorm van het histogram.
Je kunt dus de vorm drastisch veranderen. Dit gaat natuurlijk het beste als je in raw gefotografeerd hebt, omdat dit bestand meer helderheden bevat dan wat je monitorscherm kan weergeven. Dat geeft je de vrijheid om de verdeling van helderheden naar wens aan te passen.
Het histogram is een hulpmiddel, geen wondermiddel
Hoezeer er ook gehamerd wordt om het histogram in je fotografie en nabewerking te gebruiken, onthoudt altijd dat het een hulpmiddel is. Het is geen antwoord op alles over een goede belichting. Met andere woorden, het verricht geen wonderen.
Wat een histogram ons vertelt is de verdeling van helderheden in een foto. Daarmee kun je de belichting bijsturen indien nodig.