Wat zijn de voor- en nadelen van op links en op rechts belichten? In deze cursus legt Vaans Ruijten je de verschillen uit!
Bron: Zoom.nl
Er zijn fotografen die voor de optimale beeldkwaliteit altijd ‘op rechts’ belichten. Anderen zweren bij het tegenovergestelde. Wat bedoelen ze hiermee en wie mag je geloven? We zochten het voor je uit en geven ons onafhankelijke oordeel.
Wat zijn de eerste vaardigheden die je leert tijdens een cursus? Vast en zeker is een daarvan het correct belichten van een foto. Je wilt immers in de foto precies dat laten zien wat je voor ogen had tijdens het maken van het beeld en de belichting is een van de belangrijke zaken in een foto. Maar wat is de juiste belichting?
Onder normale omstandigheden zal een camera automatisch een technisch correcte belichting hanteren. In extreme situaties, zoals bij een sneeuwlandschap of een situatie met een voornamelijk donker onderwerp, zul je de camera een handje moeten helpen door over- of onder te belichten. In andere gevallen wil je om creatieve redenen afwijken van de technisch correcte belichting. Ook dan wijk je af van de belichtingsmeter door over of onder te belichten.
chrissnoek
Kwaliteit
Er is nog een andere reden om van de ’technisch ideale’ belichting af te wijken. Dat is het streven naar een zo hoog mogelijke beeldkwaliteit; voor sommigen de heilige graal in de fotografie.
Sommige fotografen proberen de dynamische beperkingen van camera’s op een creatieve manier op te lossen: door bewust langer of korter te belichten. Hierin zijn twee kampen ontstaan: fotografen die beweren dat je beter langer kunt belichten en fotografen die juist bij het tegenovergestelde zweren.
Expose to the right
De bekendste en wellicht meest gebruikte techniek om de problemen met ruis aan te pakken, heet ‘Expose to the right’ (ETTR). Waarom het ‘belichten op rechts’ heet? Bij ETTR zorg je ervoor dat de informatie in het histogram zoveel mogelijk aan de rechterkant van het histogram te vinden is.
Een normaal histogram
Door de opname langer te belichten, verschuift het histogram naar rechts. Het beeld wordt dan weliswaar lichter, maar het resultaat is ook dat een belangrijk deel van de opname kan worden vastgelegd in meer helderheidswaarden. Het histogram zou er dan ongeveer zo uit kunnen zien:
Een ETTR-histogram
Als een camera een dynamisch bereik van 9 stops heeft, blijven er aan de linkerkant voor de donkerste stop nog maar 32 helderheidswaarden over. In het voorbeeld hierboven is het voordeel duidelijk te zien. De langer belichte opname (ETTR) wordt in veel meer helderheidswaarden vastgelegd dan de technisch correct belichte foto uit het eerste voorbeeld.
Je kunt dit eenvoudig controleren aan de hand van de bestandsgrootte van een foto. Maak maar eens een hele serie opnames van dezelfde situatie, waarbij je telkens een halve stop langer belicht. Vanaf de donkerste foto zie de bestanden steeds groter worden. In de bestandsgrootte vind je vervolgens ergens een maximum; daarna worden de bestanden weer kleiner. Voorbij dat punt zul je zien dat de highlights in de foto uitgebeten zijn.
We hebben de ETTR-techniek in de praktijk toegepast op de foto hieronder. Dit standbeeld hebben we tweemaal gefotografeerd, de eerste met een sluitertijd van 1/1000 en de tweede met 1/250. De laatste opname (ETTR) hebben we daarna in de bewerking weer twee stops donkerder gemaakt. Zo kregen we tweemaal exact hetzelfde resultaat.
Dit voorbeeld toont een van de voordelen van ETTR: een groter bereik in de donkere delen, waardoor je minder snel last van ruis hebt.
Zoomen we op beide foto’s extreem in, dan zie je dat de normale opname meer ruis bevat dan de ETTR-opname. In een kleine afdruk is dit niet of nauwelijks te zien. Bekijk je de foto op 100% of nog groter, op een groot scherm, dan zie je een (klein) verschil.
Een ander voordeel van ETTR zit in de nabewerking. Stel je maakt een foto waarbij je optimaal gebruikmaakt van de helderheidswaarden aan de rechterkant van het histogram, bijvoorbeeld 8192 waarden. Nu maak je diezelfde foto met een kortere belichting en 512 helderheidswaarden. Tijdens het bewerken kom je bij de laatste foto eerder in de problemen. De ETTR-opname geeft je dus meer speelruimte in de bewerking. Eén van de problemen met de niet-ETTR-foto is ‘banding’ of posterisatie. Dat zijn van die lelijke strepen die je tegenkomt in een subtiel kleurverloop.
Opname
Hoe maak je zo’n ETTR-opname? In feite is het redelijk eenvoudig. Je maakt de lichtst mogelijke opname waarbij de hooglichten nog niet uitbijten. Hulpmiddelen zijn het histogram en de knipperende waarschuwingen voor uitgebeten hooglichten op het camerascherm.
Houd er wel rekening mee dat zowel het histogram als de knipperende waarschuwingen gebaseerd worden op de jpg-voorvertoning. Aan de hand van de camera-instellingen wordt al in de camera een jpg gemaakt, die je op het display ziet. Op basis hiervan worden het histogram en de waarschuwingen berekend. In de praktijk betekent dit dat je in de raw-opname meer speling hebt dan je op basis van de jpg zou zeggen. Helaas zijn er maar weinig camera’s die deze twee handige gereedschappen op de raw-opname baseren.
Nadelen
Nu denk je misschien: ETTR is gaaf, dat ga ik vanaf nu altijd toepassen … maar bedenk eerst dat er een paar zaken zijn om rekening mee te houden:
– Het werkt alleen maar als je in raw fotografeert. Dit omdat je bij het werken in jpg al te veel informatie weggooit.
– Elke foto moet je in de nabewerking weer donkerder maken.
– De sluitertijd verlengen kan bij bewegende onderwerpen soms een nadeel zijn.
– Als je te ver naar rechts gaat, worden de lichte delen van de foto mogelijk té licht; ze bijten uit.
– ETTR werkt alleen optimaal als je op de ‘eigen’ iso-waarde (base iso) van de camera werkt (dit is vaak de laagste iso-waarde).
– Voor ETTR heb je in het veld meer tijd nodig dan voor een ‘normale’ opname. Je moet immers zelf de optimale sluitertijd bepalen.
john9999
Expose to the left
De laatste tijd is er een tweede (kleinere) stroming ontstaan die het tegenovergestelde van ETTR beweert: je moet juist korter belichten. Het zal geen verrassing zijn dat deze techniek ‘expose to the left’ (ETTL) heet. Hierbij doe je het tegenovergestelde van ETTR: je laat het histogram zo veel mogelijk naar links schuiven.
Het belangrijkste voordeel van ETTL heeft te maken met de hooglichten. Met ETTL heb je veel minder kans op uitgebeten hooglichten. Doordat je korter belicht, bouw je een veiligheidsmarge in voor de hooglichten. Die veiligheidsmarge is handig omdat je op het camerascherm moeilijk kunt beoordelen of de lichte delen uitgebeten zijn. Zelfs met hulp van histogram of knipperlichten kan dit lastig zijn.
Daarnaast is er nog het voordeel van de kortere sluitertijden. Omdat je links gaat belichten, krijg je kortere sluitertijden; vaak meer dan 2 stops korter dan een ETTR-opname. Wie wil er nu geen kortere sluitertijden?
Links of rechts
Zowel bij ETTR als bij ETTL moet er in de nabewerking wat aan schuifjes worden getrokken; bij de ene naar links, bij de andere naar rechts. Als je het fenomeen ruis buiten beschouwing laat, is het altijd eenvoudiger om een donkere afbeelding lichter te maken dan een lichte afbeelding donkerder. De verschillen in het eindresultaat zul je met name zien in de kleuren en in het contrast.
Nu zijn er twee ontwikkelingen die er de laatste jaren voor hebben gezorgd dat het ruisduiveltje steeds minder zijn kop opsteekt. De eerstverantwoordelijken zijn de camerafabrikanten. In hun competitieve race naar de hoogst mogelijke iso-waarden hebben ze ervoor gezorgd dat de hoeveelheid ruis in de schaduwpartijen steeds minder wordt. Het dynamisch bereik en het aantal bits waarin een foto wordt vastgelegd zijn de laatste jaren alleen maar gegroeid.
De tweede positieve ontwikkeling zien we bij de bouwers van de bewerkingsprogramma’s. Omdat ruisonderdrukking een belangrijke feature is van een bewerkingsprogramma, hebben de ontwikkelaars de laatste jaren zeker niet op hun handen gezeten, ze hebben ruis steeds beter onder controle.
Conclusie
We hebben twee kampen die precies het tegenovergestelde van elkaar beweren. Moet je je aansluiten bij een van deze kampen? Of blijf je neutraal, kies je voor een veilige middenpartij en gebruik je gewoon de sluitertijd die jouw camera voor je kiest?
Wij kunnen deze beslissing natuurlijk niet voor jou maken. Het beste is om beide technieken zelf eens uit te proberen. Dat is niet alleen leerzaam en leuk, je ontdekt misschien ook welke techniek het beste past bij jou, jouw camera en jouw stijl van fotograferen.
In grote lijnen kun je zelf de volgende afwegingen maken:
– Zijn de hooglichten voor jouw foto belangrijker dan eventuele ruis? Ga dan voor een ETTL-aanpak.
– Wil jij de optimale kwaliteit voor een grote afdruk en heb je geen of weinig belangrijke hooglichten in jouw beeld? Dan is de ETTR-aanpak waarschijnlijk het beste.
Rechts of links? Net als in de politiek een moeilijke keuze. Of ligt de waarheid juist in het midden?